Έρευνα στον τομέα της προβατοτροφίας

Εξαιτίας του κοινωνικού χαρακτήρα της προβατοτροφίας και της μεγάλης σπουδαιότητάς της για την εθνική οικονομία, τα αρμόδια ερευνητικά ιδρύματα της χώρας εντατικοποίησαν κατά τα τελευταία χρόνια την ερευνητική τους δραστηριότητα σε όλους τους τομείς του κλάδου σημαντικά. γύρω στο 40% των δημοσιευμένων εργασιών στο επιστημονικό περιοδικό της Ελληνικής Ζωοτεχνικής Εταιρίας κατά την περασμένη δεκαετία αναφέρεται στο πρόβατο.Σπουδαία ερευνητική δραστηριότητα αποτέλεσε καταρχήν η μελέτη των μορφολογικών, αναπαραγωγικών και παραγωγικών ιδιοτήτων των κυριότερων ελληνικών φυλών προβάτων κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε, με βάση συγκεκριμένο πρόγραμμα, στους Σταθμούς Κτηνοτροφικής Ερευνας της χώρας και περιέλαβε τις φυλές Χίου, Κύμης, Καραγκούνικη, Ορεινή Ηπείρου, Φλώρινας και Σφακίων. Τα στοιχεία που προέκυψαν αναλύθηκαν με σύγχρονες βιομετρικές μεθόδους και έδωσαν σημαντικές πληροφορίες για το παραγωγικό δυναμικό των παραπάνω φυλών, καθώς και για τους διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν το ύψος των αποδόσεών τους. Παράλληλα, ιδρύθηκαν πέντε Κέντρα Γενετικής Βελτίωσης τα οποία άρχισαν τον έλεγχο των αποδόσεων ορισμένων φυλών προβάτων. Οπως είναι γνωστό, ο έλεγχος των αποδόσεων συνιστά απαραίτητο στάδιο των βελτιωτικών διαδικασιών και επιπλέον παρέχει πολύτιμα στοιχεία στον παραγωγό για την ενδεδειγμένη διατροφή των ζώων, καθώς και για την οικονομική αξιολόγηση των επαγγελματικών του δραστηριοτήτων. Τα Κέντρα Γενετικής Βελτίωσης συνεργάζονται στενά με τα Πανεπιστήμια. Τα τελευταία, συνήθως, διενεργούν τις πολύπλοκες στατιστικές αναλύσεις των στοιχείων από τον έλεγχο των αποδόσεων και προβαίνουν σε αναλύσεις προσομοίωσης για την εύρεση των άριστων σχημάτων επιλογής από γενετική και οικονομική άποψη. Ωστόσο, να τονιστεί ότι παρόλο που τα Κέντρα Γενετικής Βελτίωσης καταβάλλουν αξιόλογες προσπάθειες, η λειτουργία τους εξακολουθεί να συναντά πολλές δυσκολίες, με αποτέλεσμα η επιτυχία τους στο γενετικό επίπεδο να υπολείπεται κατά πολύ του επιθυμητού. Από την άλλη πλευρά, η καλλίτερη διαχείριση των ενταγμένων στο πρόγραμμα ποιμνίων, που επέβαλαν τα ενλόγω Κέντρα είχε, σε πολλές περιπτώσεις, ως αποτέλεσμα την αύξηση των αποδόσεων των ζώων στο φαινοτυπικό επίπεδο.
Στενά συνδεδεμένη με τη γενετική βελτίωση είναι και η αναπαραγωγή, δεδομένου ότι η τελευταία αποτελεί προϋπόθεση της πρώτης. Και στον τομέα αυτόν η ερευνητική δραστηριότητα έχει να επιδείξει σημαντική πρόοδο τελευταία. Μπορεί να λεχθεί ότι διεθνώς το πρόβατο αποτελεί το καλλίτερα μελετημένο είδος ζώου όσον αφορά την ενδοκρινική ρύθμιση της αναπαραγωγικής λειτουργίας. Στην Ελλάδα η έρευνα στον τομέα της αναπαραγωγής του προβάτου περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Τα κυριότερα από τα θέματα αυτά είναι:
α) οι παράγοντες που επηρεάζουν την ηλικία της ήβης, τη γονιμότητα, το μέγεθος των τοκετοομάδων και τη θνησιμότητα των νεογεννήτων,
β) η ορμονική ρύθμιση της λειτουργίας των γονάδων,
γ) ο ορμονικός έλεγχος του κύκλου και
δ)η εμβρυομεταφορά και η τεχνητή σπερματέγχυση.
Από αυτή την ερευνητική δραστηριότητα έχουν προκύψει σημαντικές γνώσεις, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην καλύτερη αναπαραγωγική διαχείριση των ποιμνίων και, κατ' επέκταση, στην αύξηση της
πολυδυμίας, η οποία καθορίζει το εισόδημα που απολαμβάνει ο παραγωγός από
την κρεοπαραγωγή, καθώς επίσης και την ένταση της επιλογής που μπορεί να
εφαρμοστεί σε έναν πληθυσμό.
Όλα τα ελληνικά πρόβατα αμέλγονται. Επομένως, η γνώση της βιολογικής βάσης της γαλακτοπαραγωγής είναι προϋπόθεση για την αύξηση της παραγωγικότητας των ποιμνίων. Η έρευνα στην Ελλάδα στον τομέα αυτόν εστιάζεται στους μηχανισμούς ανάπτυξης του μαστού, στη μηχανική άμελξη, στη διευκρίνιση των γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που επηρεάζουν το ύψος της γαλακτοπαραγωγής, καθώς και στην ποιότητα και τις τυροκομικές ιδιότητες του παραγόμενου γάλακτος. Παρόλο που η κύρια παραγωγική κατεύθυνση του προβάτου είναι η γαλακτοπαραγωγή δεν πρέπει να αγνοείται ότι ένα μεγάλο μέρος του εισοδήματος του προβατοτρόφου προέρχεται από την κρεοπαραγωγή. Στον τομέα της κρεοπαραγωγής δύο είναι τα σπουδαιότερα θέματα που έχουν απασχολήσει την έρευνα: ο τεχνητός θηλασμός και η πάχυνση των αρνιών διαφόρων γονοτύπων σε μεγάλα σωματικά βάρη. Η έρευνα στους τομείς αυτούς συνεχίζεται και ενώ δεν μπορεί να ειπωθεί ότι έχουν επιλυθεί όλα τα υφιστάμενα προβλήματα, είναι γεγονός ότι και στους τομείς αυτούς έχουν δημιουργηθεί σημαντικά αποθέματα γνώσης, άμεσα αξιοποιήσιμα από τους προβατοτρόφους.
Ωστόσο και στις δύο περιπτώσεις υπάρχουν περιορισμοί. Οι βελτιωμένες φυλές που έχουν προέλθει από την εφαρμογή εντατικών προγραμμάτων γενετικής βελτίωσης είναι δύσκολο να προσαρμοστούν στο παραδοσιακό και φυσικό περιβάλλον που προωθεί η βιολογική κτηνοτροφία. Από την άλλη μεριά οι εγχώριες αυτόχθονες φυλές, από τις οποίες πολλές διατρέχουν κίνδυνο εξαφάνισης , μπορεί να έχουν περιορισμένες παραγωγικές αποδόσεις. Μια πιθανή λύση είναι η χρησιμοποίηση φυλών διπλής παραγωγικής κατεύθυνσης γαλακτοπαραγωγά- κρεοπαραγωγά). Οι φυλές αυτές δεν προτιμώνται στην συμβατική κτηνοτροφία διότι οι αποδόσεις τους είναι χαμηλότερες .
Ωστόσο θα μπορούσαν να «ταιριάξουν» στα βιολογικά συστήματα εκτροφής διότι ο στόχος σε αυτά είναι η συνολική αποτελεσματική
αξιοποίηση των ζώων. Η εισαγωγή εγχώριων φυλών σε βιολογικά συστήματα εκτροφής και η εφαρμογή ευρύτερων επιλεκτικών στόχων αποτελεί μια εναλλακτική στρατηγική για την βιολογική κτηνοτροφία. Με τον όρο «ευρύτεροι επιλεκτικοί στόχοι» νοείται ότι η γενετική βελτίωση γίνεται όχι με μόνο κριτήριο τις παραγωγικές αποδόσεις, αλλά την υγεία, την προσαρμοστικότητα και την συμπεριφορά. Επίσης, στο πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης μπορούν να ενσωματωθούν και άλλες ιδιότητες , όπως είναι η ανθεκτικότητα στις μαστίτιδες, η μακροζωία και η γαλακτοπαραγωγή και επομένως να επιτευχθούν υψηλότερα οικονομικά αποτελέσματα . Οι ελληνικές φυλές προβάτων διακρίνονται για την υψηλή τους προσαρμογή στις τοπικές συνθήκες εκτροφής τους, και επιπλέον, παρουσιάζουν σε όλα τους τα γνωρίσματα μεγάλη παραλλακτικότητα γενετικής αιτιολογίας. Επομένως, οι εγχώριες φυλές πρέπει να διατηρηθούν σε αμιγή μορφή και η βελτίωσή τους να βασιστεί, πρωτίστως στην ζωοτεχνική επιλογή.